صیغه محرمیت یا ازدواج موقت؟
صیغه محرمیت در عرف قراری است که اغلب بین دختر و پسری که قصد ازدواج با یکدیگر را دارند و در اکثر مواقع به اصرار خانواده‌ها برای آشنایی بیشتر، گذاشته می‌شود. صیغه محرمیت به اصطلاح «خوانده» می‌شود تا معاشرت دختر و پسر در مدت آشنایی از نظر شرعی، حلال باشد.
هر چند که برخی از فقها معتقدند که می‌توان در ضمن صیغه محرمیت برای آشنایی پیش از ازدواج شرط «عدم استمتاع جنسی» گذاشت اما از نظر اکثر فقها چنین شرطی به دلیل اینکه خلاف مقتضی عقد نکاح -یعنی علت اصلی ازدواج- است، پذیرفته نیست.
بنابراین از نظر قانونی و شرعی آثار و تبعات حقوقی که از این رابطه به وجود می‌آید همچون ازدواج موقت است که در اصطلاح فقهی به آن «متعه»هم می‌گویند. از منظر قانونی پدیده‌ای به نام صیغه محرمیت در قوانین کشور ما وجود ندارد.
به همین جهت لازم است دختران و پسران و اولیای آنان از تمام آثار حقوقی این رابطه مطلع باشند تا پس از آن دچار دردسر نشوند، چراکه صیغه محرمیت از نظر حقوقی چیزی نیست جز ازدواج آنهم از نوع موقت اش.
پویان فدایی، وکیل پایه دادگستری و مشاور حقوقی در این باره می‌گوید: «در قانون دو نوع عقد نکاح بیشتر نداریم نکاح دائم و منقطع و آنچه تحت عنوان صیغه محرمیت یا سایر موارد مشابه در بین مردم رایج است در عالم حقوق همان نکاح منقطع نامیده می‌شود.
ازدواج موقت یا به تعبیر حقوقی «نکاح منقطع» برابر ماده 1075 قانون مدنی عبارت است از ایجاد علقه زوجیت میان زن و مردی که مانعی برای نکاح نداشته باشند برای مدت معین با این قید که در عقد موقت تعیین میزان معین مهریه از شرایط صحت عقد محسوب می‌شود.»
شیما با گریه‌هایی که شبیه هق هق است می‌گوید: «من نمی‌دانستم با صیغه محرمیت، همسر موقت سعید خواهم بود. بعد از جاری شدن صیغه محرمیت سعید به من گفت که ما با هم زن و شوهر هستیم و برای آشنایی بیشتر باید با یکدیگر رابطه داشته باشیم.»
اثرات ثبت نکاح منقطع بیش از همه در حفظ حقوق زوجه خود را نشان می‌دهد اولاً اگر چه در نکاح موقت اصل این است که نفقه به زوجه تعلق نمی‌گیرد اما اگر این شرط در ضمن عقد لحاظ شود، زوج موظف است که نفقه بپردازد.
دردسرهای عقدی که ثبت نشد
عدم ثبت صیغه محرمیت (ازدواج موقت) و اینکه قانونگذار الزامی برای این کار در نظر نگرفته است زنان جوانی را بعضاً بیش از آنکه لذت و شیرینی زندگی مشترک را بچشند، دچار مخمصه‌های حقوقی کرده است.
فرزند ملحق به این رابطه اگرچه مشروع است اما به دلیل عدم ثبت بعضاً برای مادر دردسرساز است و اثبات مشروعیت آن چالش بزرگی برای زنان جوانی است که با این مسأله دست به گریبان هستند.
شیما که در عرض چند ماه از دختری آزاد و رها با هزاران امید و آرزو تبدیل به یک همسر و سپس یک مادر شده لحظه‌ای نمی‌تواند اشک‌های خود را کنترل کند.
می‌گوید: «هر چه به پدر همسرم می‌گویم که این بچه فرزند پسر شماست زیر بار نمی‌روند و می‌گویند شما محرم شدید که با هم بیشتر آشنا شوید و هرگز پسر ما چنین رفتاری نمی‌کند. به خود سعید هم دسترسی ندارم، صیغه ما هم در جایی ثبت نشده است.
صرف بیان یک سری کلمات برای پدر و مادرم کافی بود تا من را به دستان مردی بسپارند که آشنایی با او نداشتیم. به خود سعید هم که دسترسی ندارم و نمی‌دانم به کدام کشور رفته است.»
پویان فدایی وکیل دادگستری در این باره می‌گوید: «اثرات ثبت نکاح منقطع بیش از همه در حفظ حقوق زوجه خود را نشان می‌دهد اولاً اگر چه در نکاح موقت اصل این است که نفقه به زوجه تعلق نمی‌گیرد اما اگر این شرط در ضمن عقد لحاظ شود، زوج موظف است که نفقه بپردازد.
دوما زوجه عقد موقت از همسر خود ارث نمی‌برد باز هم مگر اینکه ضمن عقد شرط شده باشد. در خصوص فرزندان به وجود آمده از عقد موقت هم باید گفت این فرزندان ازتمام حقوقی که قانون برای اولاد در نظر گرفته بهره‌مند خواهند بود و در این خصوص تفاوتی میان اولاد ناشی از عقد دائم و موقت وجود ندارد.
با توجه به موارد بالا ثبت واقعه عقد موقت به نحوی که در دادگاه قابل استناد باشد اعم از ثبت محضری در دفترخانه یا به نحو مکتوب می‌تواند آثار حقوقی ناشی از سه مورد فوق را برای زوجه و اولاد ناشی از این نوع عقد فراهم آورد در غیر این صورت اثبات واقعه عقد موقت در دادگاه بسیار سخت و در پاره‌ای از موارد غیر ممکن می‌کند.»
هر چند به نظر می‌رسد از نظر قانونی ازدواج موقت مانند ازدواج دائم نیاز به ثبت ندارد اما قانونگذار در ماده 21 قانون حمایت از خانواده مصوب اسفند 1391 در بعضی از موارد ثبت واقعه ازدواج موقت را الزامی کرده است.
ماده 21 قانون حمایت از خانواده مقرر می‌دارد: نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران در جهت محوریت و استواری روابط خانوادگی، نکاح دائم را که مبنای تشکیل خانواده است مورد حمایت قرار می‌دهد.
احکام صیغه در تبریز
حکم جاری کردن صیغه محرمیت در ازدواج موقت
مسائل شرعی برای جاری کردن صیغه محرمیت در ازدواج موقت
شرایط ازدواج موقت در تبریز:
1. به عربی صحیح خوانده شود به احتیاط واجب، و اگر خود مرد و زن نتوانند صیغه را به عربی صحیح بخوانند به هر لفظی که صیغه را بخوانند صحیح است و لازم هم نیست که وکیل بگیرند اما باید لفظی بگویند که معنی "زوجت و قبلت" (زوجیت و قبول آن) را بفهماند.
2. مرد و زن یا وکیل آنها که صیغه را می خوانند قصد انشاء داشته باشند یعنی اگر خود مرد و زن صیغه را می خوانند، زن به گفتن «زوجتک نفسی» قصدش این باشد که خود را زن او قرار دهد و مرد به گفتن «قبلت التزویج» زن بودن او را برای خود قبول نماید، و اگر وکیل مرد و زن صیغه را می خوانند، به گفتن «زوجت و قبلت» قصدشان این باشد که مرد و زنی آنان را وکیل کرده اند، زن و شوهر شوند.
3. کسی که صیغه را می خواند بالغ و عاقل باشد، جه برای خودش بخواند یا از طرف دیگری وکیل شده باشد.
4. اگر وکیل زن و شوهر یا ولی آنها صیغه را می خوانند، در عقد، زن و شوهر را معین کنند مثلا اسم آنها را ببرند یا به آنها اشاره نمایند.
5. زن و مرد تبریزی به ازدواج راضی باشند.
6. زن اگر دختر باکره باشد، باید از پدر یا جد پدری خود اجازه بگیرد. یعنی عقد اگر بدون اذن پدر یا جد پدری خوانده شود باطل است. (مگر برای کسانی که مرجع تقلید آنها، اجازه پدر را حکم تکلیفی می دانند و حکم وضعی به شمار نمی آورند.)
7. مدت زناشویی معین شود.
8. بر مقدار مهریه، زن و مرد به پول یا مال دیگری توافق کنند و در عقد ذکر نمایند.
9. زن ممنوعیتی از ازدواج نداشته باشد. مثل اینکه در ایام عده از عقد نکاح دیگر نباشد.
- ۹۵/۱۱/۰۲